Beyazýt Devlet Kütüphanesi’nin bulunduðu yapý aslýnda, mekânsal olarak Beyazýt Meydaný'ný çevreleyen ve tanýmlayan, mutfak, ilkokul, hastane, medrese ve hamam gibi birimlerden müteþekkil 1506 yýlýnda inþa edilen bir kompleksin, II. Beyazýt Külliyesi’nin, imarethane, çorba mutfaðý ve han binalarý - Kervansaray – bölümüydü. 1884’te “Kütüphane-i Umum-i Osmani” adýyla kurulan Beyazýt Devlet Kütüphanesi, Türkiye’nin Devlet tarafýndan kurulan ilk kütüphanesi unvanýna sahip. Bir ‘derleme kütüphanesi’ olan kütüphane, yaklaþýk yarýsý kitap olmak üzere toplam bir milyona yakýn dokümaný barýndýrýyor. Kütüphanede yer alan kitaplarýn 11.120 adedini ise aralarýnda çok önemli eserlerin de bulunduðu ‘el yazmasý eserler’ oluþturuyor.

Melkan Gürsel: “Tarihin, bugün ile ideal buluþmasý”

2015’te baþlayan ve 2017 yýlýnda tamamlanan Beyazýt Devlet Kütüphanesi renovasyonu ile ilgili “Eskiyi vurgulayan, ancak içinde bulunduðumuz yüzyýlýn olanaklarýyla, iþlevsel ve mimari yaklaþýmýyla bugünü yansýtan bir çalýþma” tanýmlamasýný kullanan Tabanlýoðlu Mimarlýk Ortaðý Melkan Gürsel, þöyle devam etti:

“1999 Ýstanbul depremi sýrasýnda gördüðü hasar neticesinde tarihi yapý, bu nadide eserlerin korunmasý için gerekli fiziki þartlarý saðlayamýyordu. Mimari olarak yakýn zamanda yapýlmýþ eklentiler vardý. Bu binaya girdiðimizde eski bir yapý ve ona nerdeyse fütursuza, günü kurtarmak için yapýlmýþ müdahalelerle karþýlaþtýk. örneðin avlunun üzeri betonarme kaba bir kolonla taþýnan bir örtüyle kaplanmýþtý, arka avluda yýkýk bir ‘gecekondu’ yapý vardý. Eski yapýnýn kaplamasý vardý. En önemli karar bizim müdahalemizin sýnýrlarýný belirlemekti. Yapýnýn nasýl ve ne kadar arýndýrýlacaðý önemli idi. Bu tip binalarla çalýþýrken arýndýrmalar olabilir, ama katmanlarý tümüyle kazýmak doðru deðil. özgün katmana deðer katacak güncel iyileþtirmelerle, estetik olarak da, elimizde kalan mirasý en iyi þekilde deðerlendirmek istedik.

çaðdaþ standartlarýn saðlandýðý kütüphane, nadir kitaplarýn saklanmasý ve sergilenmesine olanak saðlayacak bir altyapýyla düzenlenmenin yaný sýra çeþitli kültürel faaliyetlere ev sahipliði yapacak mekânlarýn kazanýlmasýyla geniþ biçimde kullanýlsýn istedik. Hatta bu vesileyle, en az kütüphane kadar edebiyatla iç içe baðlantýlar sunan yakýn çevresi ile kurduðu iliþkinin canlanmasýný, yapýnýn dayandýðý duvarýn devamýnda Sahaflar çarþýsý ve sahaflardan önce – özellikle entelektüel buluþmalara yüzyýllarca mekân olmuþ – deðiþmiþ olsa da varlýðýný bugün de koruyan, kentsel bir buluþma mekâný olarak tarihi çýnar altýndaki ‘Küllük Kahvesi’ ve meydanýn bir diðer sýnýrýný belirleyen Ýstanbul üniversitesi ile bütünleþen ortak sinerjiyi tekrar üretmeyi öngördük.

Malzeme olarak yapýnýn özgün duvarlarýyla uyumlu malzemelerle iyileþtirmeler yapýlýrken, özellikle cam gibi, ortamla uyum saðlayan, teknolojik olarak da imkanlar yaratan çaðdaþ malzemeler ve teknikler adapte edildi. Avlu çatýsýný kurarken olduðu gibi, tüm mekânlarda orijinal elemanlara mümkün olduðunca az dokunuldu, yük bindirilmedi.

Stüdyo Dinnebier tarafýndan yapýlan aydýnlatma tasarýmýnýn bir parçasý olarak duvar çizgisini izleyen, mekanik ve elektrik sistemlerini saklayan yükseltilmiþ zeminin kenarlarýndaki yumuþak ýþýklandýrma ile tüm mekânlara bir katman kazandýrýldý; çevresiyle uyum içinde, geometriler derinlik kazandýrýrken, kompleksin mekânsal ve tarihsel niteliklerini daha vurgulu, görünür hale getirmeyi saðladý.

Yeni uygulamalarla – öðeler eklemlenirken tarihi duvar ve zemin zedelenmeden – ana kabuk arasýna konulan mesafe, malzemenin ve detaylarýn keskin ancak uyumlu zýtlýðý ile güncellenen mekânlar, avludan okuma salonlarýna kadar kütüphanenin otantik aurasýný güçlendirdi.

Ýç mekânlarýnýn hassas þekilde yeniden düzenlenmesinde ana yaklaþým; ‘binanýn tarihi dokusunu olduðu gibi koruyarak iyileþtirmek ve yeni çaðdaþ mekânlar kazanýrken, kýymetli arþivin teknolojik imkanlarla en ideal þekilde korunmasýný saðlamak’ oldu.

Kütüphane Yönetimi, Aydýn Doðan Vakfý, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlýðý, Ýstanbul Ýl özel Ýdaresi baþta olmak üzere müdahil tüm kurumlarýn pozitif yaklaþýmlarýyla baþarýlý bir sonuç aldýðýmýza inanýyorum. Beyazýt Devlet Kütüphanesi Restorasyonu, ulusal ve uluslararasý arenada çok büyük beðeni topladý. Beyazýt Devlet Kütüphanesi ile aldýðýmýz birçok prestijli ödül de bunun en güzel göstergesi.”

Wired Dergisi, Dünyanýn en güzel 10 kütüphanesini þöyle sýraladý:

1 - Danimarka, Dokk1

Ýlk sýrada Danimarka'nýn Dokk1 kütüphanesi bulunuyor. 2016 yýlýnda dünyanýn en iyi halk kütüphanesi ödülünü alan Dokk1, 30 bin metrekarelik alaný ile tüm Ýskandinav ülkelerindeki en büyük kütüphane. Kütüphanenin en ilginç özelliði ise binanýn ortasýnda yer alan bir çan. Þehirdeki hastaneye baðlý olan bu çan her doðum olduðunda bir defa çalýyor. Aarhus nehri kenarýnda kurulan binanýn dýþ mimarisi poligonal þekillerden oluþuyor. Ýçerisi ise son derece aydýnlýk ve ferah. Þehrin limanýna bakan manzarasý ile ziyaretçilerin beðenisini topluyor.

2 - ABD, Lawrence Halk Kütüphanesi

ABD'nin Vermont eyaletinde bulunan Lawrence Halk Kütüphanesi son derece modern bir dizayna sahip. Orijinal olarak 1972'de inþa edilen binanýn iskeleti üzerine kurulan bu yeni bina mimar Gould Evans tarafýndan tasarlandý ve restore edildi. Muhteþem bir doðal aydýnlatmaya sahip olan bu kütüphanenin pek çok noktasýnda yerden tavana camlar kullanýldý.

3 - çin, Yangzhou Zhongshuge Kütüphanesi

Zhen Yuan þehrinde yer alan bu kütüphanenin içerisinde yürümek kitaplardan oluþan bir nehirde ilerlemeye benziyor. Kývrýmlý þekilde oluþturulan raflarda kitaplar tavana doðru bükülerek koyu renkte aynalardan oluþan yer döþemesi üzerinde yansýma yapýyor. Ayný zamanda bir nehir kenarýnda kurulu olan kütüphane iç mimarisi ile de su ve sudaki yansýmalar hissini veriyor.

4 - Türkiye, Beyazýt Kütüphanesi

5 - Norveç, Vennesla Kütüphanesi

Norveç'in Vennesla þehrinde bulunan bu kütüphane adeta bir uzay gemisini andýrýyor. Gövdesini oluþturan 27 taþýyýcý kemer kütüphanenin orijinal iskeletini oluþturuyor ve her bir kemerde aydýnlatmalar bulunuyor.

6 - Norveç, Bodo Kütüphanesi

Pek çok modern kütüphaneye ev sahipliði yapan Norveç'in bir baþka görkemli yapýsý da ayný zamanda bir kültür merkezi olan Bodø Halk Kütüphanesi. üç oditoryum ve konser salonu barýndýran komplekste, 6 bin 317 metrekarelik kapalý alaný bulunuyor. Yerden tavana camlarla kaplý olan kütüphane þehrin limanlarýna bakýyor.

7 - ABD, Chicago Halk Kütüphanesi

ABD'nin Chicago þehrinde yeni inþa edilen bu kütüphanede hiçbir sivri köþe bulunmuyor. çakýl taþý þeklinde tasarlanan bina her birinde güneþlikler olan camla kaplý. Bu þekilde serin ve aydýnlýk tutulan kütüphane sivri uçlu veya köþeli herhangi bir aksam bulundurmadýðý için çocuklar için de son derece elveriþli. Ýki katlý Chicago kütüphanesi feng-shui prensipleri ile tasarlanmýþ.

8 - Ýngiltere, Birmingham Kütüphanesi

Dýþarýdan bakýldýðýnda metal örgülerle sarýlmýþ fütüristtik bir alýþveriþ maðazasýný andýran yapý iç mimarisi ile ziyaretçileri büyülüyor. 30 bin metrekarelik kapalý alana sahip olan kütüphane içeride son derece modern ve temiz hatlara sahip. 400 binin üzerinde eser barýndýran üç katlý Birmingham Kütüphanesi Ýngiltere'nin yeni inþa edilen en gözde kütüphanelerinin baþýnda geliyor.

9 - Kanada, Halifax Merkez Kütüphanesi

ülke çapýnda 13 kütüphane zincirinin ilki ve en büyüðü olan Halifax Merkez Kütüphanesi 14 in 500 metrekarelik kapalý alana sahip. Neredeyse tamamen camla kaplý olan bina Halifax þehir merkezinde yer alýyor ve mimarisi ile adeta üst üste konmuþ dev cam tuðlalar görüntüsü veriyor. Binanýn tepesinde açýk havada kitap okumak isteyenler için de bir kat bulunuyor ve kütüphanenin içi zaman zaman konserlerin izlendiði bir alana dönüþüyor.

10 - Meksika, Conarte Kütüphanesi

Meksikalý Anagrama mimarlýk atölyesi tarafýndan dizayn edilen bu kütüphane en ilginç konseptlerden birine sahip. Baþ aþaðý hissi uyandýran kitap raflarý ve oturma tasarýmlarý ziyaretçilerin zaman kavramýný unutup rahatlayarak okumaya teþvik ediyor. Denizköpüðü mavisi rengindeki duvarlardan yansýtýlan ýþýklandýrma ile okuma alanlarý sýcak ve konforlu bir alan hissi yaratýyor. Conarte Kütüphanesi'nde de çocuklar özel olarak düþünülmüþ ve onlar için oyun alanlarýný andýran ayrý bir alan tasarlanmýþ. çarpýcý sarý ve kýrmýzý renklerle çocuklarýn ilgisi kitaplara yönlendirilirken sanki bir kütüphane deðil de oyun oynamaya devam edilen bir yer hissi verilmiþ.