Gündelik hayatýmýzda evde, iþte, hatta trafikte karþýlaþtýðýmýz sinirli insanlarýn sayýsýndaki artýþ, toplumsal olarak daha fazla stres yükü taþýdýðýmýzýn bir göstergesi. Saðlýk Bakanlýðý’nýn 2015 yýlýnda açýkladýðý veriler de Türkiye’de  ruh saðlýðý hastanelerinin doluluk oranýnýn yüzde 100’e ulaþtýðýný ortaya koyuyor. Bireylerin ruh saðlýðýndaki sorunlarýn temelinin aile içindeki iliþilere dayandýðýna dikkat çeken Ýstinye üniversite Hastanesi’nden Psikolog ve Medikal Aile Terapisti Duygu Baþak Gürtekin, sinir sistemimizi bozan sebeplerle ilgili bilgiler vererek, daha iyi bir ruh saðlýðýna kavuþabilmek adýna önerilerde bulundu;

HER SÝNÝRÝ BOZULAN ÝLACA BAÞVURUYOR

Türkiye’de ne yazýk ký son yýllarda hem psikiyatrik ilaç tüketimi hem de depresyon ve diðer ruh saðlýðý bozukluklarý giderek artýyor. Dünyada depresyon teþhisi konan kiþi sayýsý 300 milyon kiþiye ulaþýrken, Saðlýk Bakanlýðý’nýn 2015 yýlýnda açýkladýðý verilere göre Türkiye’de  ruh saðlýðý hastanelerinin doluluk oraný yüzde 100’e ulaþtý. Tablo öylesine kötü ki, ülkemizde her 10 kiþiden 1’i anti depresan ilaç kullanýyor ve bu oran giderek artýyor. Anti-psikotik ilaç kullanýmý ise son 5 yýlda 7 milyon 201 bin kutudan 12 milyon 158 bin kutuya çýkmýþ durumda.

Hasta ya da danýþan adayýnýn, kesinlikle bir ruh saðlýðý uzmaný tarafýndan detaylý deðerlendirmeye alýnmadan psikiyatrik ilaç kullanmamasý gerekir. Ýlaçlarýn kiþinin tedavisinde uzman takibinde sürdürüldüðünde olumlu etkileri olabileceði gibi, yanlýþ, eksik ya da aþýrý doz ilaç kullanýmý büyük yýkýmlara da neden olabilmektedir. Bilinenin aksine, anti-depresan tedavisi çoðu zaman tek baþýna çözüm deðildir, ruhsal bozukluklarýn tedavisinde ilaç kullanýmýnýn yaný sýra, terapinin de çok önemli bir iyileþtirici etkisi vardýr. Kiþi bir þeylerin yolunda gitmediði ve destek almasý gerektiði fikrine kapýldýðýnda önce bir klinik psikolog deðerlendirmesinden geçmeli ve deðerlendirme seanslarý sonrasýnda psikiyatri yönlendirmesi ihtiyacý olup olmadýðýna karar verilerek doðru ve etik yönlendirme süreci ile tedavi sürdürülmelidir. Ne yazýk ki ülkemizde bu süreç çoðu zaman tersten akabilmekte ve detaylý deðerlendirilmeler yapýlmadan gereksiz psikiyatrik ilaç kullanýmý yapýlmaktadýr.

KORUYUCU RUH SAÐLIÐI HÝZMETÝ ÞART

ülkemizdeki depresyon ve ilaç kullanýmýndaki hýzlý yükseliþin nedenleri ise ekonomik sýkýntýlar, göç, iþsizlik, toplumsal travmalar ve belirsizlik süreçleri olarak özetlenmektedir. Bu konuda önleyici ve korucuyu çalýþmalarý artýrmak, toplumsal travmalarýn iyileþmesi için bireyden baþlayarak topluma yayýlan bir “koruyucu ruh saðlýðý bilinci” oluþturmakta büyük yarar vardýr. Bu bilinci oluþturmanýn en önemli yoluysa kiþilerin ruh saðlýðý uzmanlarýna eriþimlerini ve hizmet alým güçlerini saðlamaktan geçiyor. Psikoterapi ve psikiyatri hizmeti, insan haklarý ve hasta haklarý yönergeleri tarafýndan önemle desteklenmekte ve her bireye eþit saðlamasýnýn hassasiyetle altý çizilmektedir.

EN çOK AÝLESEL KONULARA SÝNÝRLENÝYORUZ

Kiþinin yaþadýðý problemleri çevresel faktörlerden, kültürden ve parçasý olduðu sistemlerden baðýmsýz görmek imkansýzdýr. Bunun ilk örneði aile sisteminde karþýmýza çýkar, bir aile üyesinin yaþadýðý herhangi bir problemi sadece kiþinin özelinde ele almak aslýnda pek çok noktayý gözden kaçýrmaya neden olabilir. Bu nedenle sinirlerimizi, hayata karþý denge ve düzenimizi bozan herhangi bir durumun çevresel faktörlerden baðýmsýz gerçekleþtiðini söyleyemeyiz.

Günlük yaþamýmýzda bize en çok etki eden sistem ailedir ve ailenin kendi dinamiði bizim mutluluk, hayattan alýnan tatmin, sevgi ve güven gibi temel ihtiyaçlarýmýza karþýlýk veren kurumdur. Ailede yaþanan bir yýkým ya da travmanýn bireyler tarafýndan eþ zamanlý deneyimlenmesi hem biyolojik hem de ruhsal olarak bizi etkilemektedir. Bu Türkiye’nin kültürel ve sosyal yapýsýna bakýldýðýnda kiþiyi ruhsal ya da sinirsel olarak etkileyen iletiþim aðlarý arasýnda biyolojik aile iliþkilerinin kendisini oldukça hissettirdiði bir iliþki döngüsü olarak ortaya çýkar. Bunun devamýnda ise kiþinin iþ, okul ve sosyal yaþantýsýnda kurduðu baðlar ve oluþturduðu sýnýrlar, üzerinde etki yaratan kiþi ve durumlar net bir biçimde gösterilebilir.

öDENMEYEN MAAÞLAR VE ÝÞSÝZLÝK SÝNÝR SAHÝBÝ YAPIYOR

Aileden sonra hayatýmýza en çok temas eden sistemin iþ ve sosyal yaþamdýr. Ýþ hayatýnda yaþadýðýmýz stres, özellikle üstesinden gelemeyeceðimiz iþ yükleri altýna girmemizle birlikte baþa çýkýlmasý çok zor bir duruma gelebiliyor. Bu aðýr stres durumu, bir yandan ekonomik þartlarýmýzý iyileþtirme çabasýyla, diðer yandan sosyal refah saðlamak ve daha kaliteli bir yaþama ulaþmayý hedeflememiz sebebiyle giderek artan bir hal alýyor. Yaþam koþullarýnýn giderek zorlaþtýðý bir düzende, eðitim aldýðýmýz iþleri yapamama, ödenmeyen maaþlar, iþsizlik ve beraberinde gelen tüm sosyo-ekonomik sýkýntýlar stres düzeyimizi artýran ve sinir sistemine doðrudan etki eden önemli durumlardýr.

KARÞI TAKIMIN TEZAHüRATI BÝLE STRES SEBEBÝ

Bazen sadece bir gürültü olduðunu düþünsek de rekabetin örgütsel hayata derinden nüfuz ettiði bir düzende karþý takýmýn tezahüratý dahi stres düzeyini artýran, yaþamýmýzý etkileyen bir olay haline gelebiliyor. Giderek artan hassasiyetimiz ve yaþam yorgunluðumuz, TV ekranýnda, radyoda, sosyal medyada tanýklýk ettiðimiz siyasi tartýþmalar ve dünya üzerinde devam eden savaþlar, çatýþmalar, terör, göçler, travmatik olaylarla birlikte toplumsal travmalara dönüþüyor. Sadece bizleri deðil, bizden sonraki kuþaklarý da etkisi altýna alabilecek olan bu travmalarýn etkisi bizlerde çok derin izler býrakabiliyor. Tam bu nedenlerden dolayý içinde yaþadýðýmýz irili ufaklý tüm sistemlerin bireyde yarattýðý etkiyi dikkate almak, beden ve ruh saðlýðýný korumak, yapýlmasý gereken ilk manevi yatýrýmýmýz olmalýdýr. Aksi takdirde stres bozukluklarý, tükenmiþlik sendromu gibi sonuçlarla karþýlaþmamýz kaçýnýlmaz olacaktýr. Yine de sonuç bizi bu noktaya getirdiðinde, bir uzmandan destek alarak üstesinden gelinebileceðini hatýrlatmakta yarar vardýr.

FÝZÝKSEL HASTALIKLARIN TEMELÝNDE STRES VAR

Yapýlan araþtýrmalarda baðýþýklýk sistemi ve sinir sistemimizin doðrudan etkilendiði en önemli faktörlerden biri ‘stres’ olarak görülmektedir. Bedenimize yansýmýþ bir aðrý, bazen fiziksel olarak varlýðýný gösterse de, muayene sonucunda psikolojik kökenli bir durum olduðu ortaya çýkabilir ve sürecin bir psikoterapist tarafýndan detaylýca deðerlendirmesi gerekebilir. ‘Psikosomatik’ olarak adlandýrýlan bu aðrýlar, kimi zaman sinir sistemiyle doðrudan iliþkili olmasa da ruhsal olarak oldukça yorucu ve yýpratýcý sonuçlara varabilir. Bu nedenle hastalarýn psikiyatri ve psikoloji bölümü yönlendirmelerini ciddiye almalarý ve tedavilerini bütüncül bir þekilde tamamlamalarý önerilir.

KENDÝNE ZAMAN AYIR, “HAYIR” DEMEYÝ öÐREN

Metropol hayatýnýn bir parçasý haline gelmiþ stresin, iþ hayatýmýzda, evimizde, okulda, akademik yaþantýmýzda, trafikte, giderek artan þehir gürültüsünde, maddi problemlerimizin artýþýnda, yetemediðimiz ve yaþama dair týkandýðýmýzý hissettiðimiz pek çok alanda bizi kolayca yakalamasý mümkün. çoðu zaman stresle tam olarak vedalaþmamýz mümkün olmasa da, onu belirgin bir þekilde hayatýmýzdan uzaklaþtýrmanýn yollarý elbette vardýr. Bunlardan ilki mükemmeliyetçilikten uzaklaþmak ve aný yaþamayý denemektir. Ayrýca, kiþi kendine bakýmý ve yaþam kalitesini yükseltecek diðer eylemleri artýrarak, örneðin; spor, sanat, uyku düzeni, saðlýklý beslenme vb., tüketici ruh hallerinden uzaklaþabilir ve kendisini stresten koruyacak önemli adýmlar atabilir. Bu alanda yapýlan araþtýrmalarýn genel deðerlendirilmesine bakýldýðýnda ortak sonuç, kiþinin kendine ayýrdýðý kiþisel zamanýn, severek yaptýðý eylemlerin artrýlmasýnýn ve “hayýr” diyebilme üzerinden iliþkilerinde koruduðu kiþisel sýnýrýlarýnýn stresle baþa çýkmada etkisinin büyük olduðu saptanmýþ, bu koruyucu önlemler akademik kaynaklarca da desteklenmiþtir.